- تبلیغات -
پرخوابی یا هایپرسومنیا نوعی از اختلالات خواب است که می‌تواند شامل اختلال خواب آلودگی در طول روز (EDS) یا هایپرسومنولنس و خوابیدن‌های طولانی شب باشد. اگر در شبانه روز بیشتر از 10 ساعت می‌خوابید و احتمالاً صبح‌ها هم خسته بیدار می‌شوید، ممکن است هایپرسومنیا داشته باشید. اگر گرفتار پرخوابی هستید قطعا در محیط کار، رانندگی و تعاملات اجتماعی‌تان به خاطر خواب‌آلودگی با مشکل شدیدی روبه رو می‌شوید. چیزی حدود 15 تا 30% افراد هایپرسومنولنس دارند و 4 تا 6% جمعیت از پرخوابی رنج می‌برند. برای آشنایی بیشتر با این اختلال خواب، همراه ما باشید.
پرخوابی یا خواب آلودگی روزانه چیست؟
پرخوابی در طول روز، چیزی فراتر از خستگی است. در واقع با اینکه خواب آلودگی با خستگی گاهی به جای هم استفاده می‌شوند اما به صورت کلی با یکدیگر تفاوت دارند. این افراد بیشتر از اینکه احساس خستگی کنند، خواب آلوده هستند و درست وقتی که باید هوشیار باشند، مثلا هنگام رانندگی یا کار با ماشین آلات صنعتی گرفتار خمیازه و تمایل به خواب می‌شوند.
افرادی که خواب آلودگی طول روز (EDS) دارند، در طول روز خواب آلودگی غیرارادی و بدون هیچ برنامه قبلی خاصی سراغشان می‌آید و برایشان دردسرساز می‌شود. خواب آلودگی طول روز می‌تواند نشانه اختلالات متفاوتی باشد که البته با پاسخ دادن به پرسشنامه خواب آلودگی موسوم به شاخص خواب آلودکی اپورث Epworth Sleepiness Scale ، می‌توان شدت خواب آلودگی فرد را سنجید.
شاخص خواب آلودگی اپورث شامل 8 موقعیت بالقوه از تماشاکردن تلویزیون گرفته تا حرف زدن و نشستن می‌شود. اگر شاخص خواب آلودگی اپورث صفر باشد یعنی هیچ وقت دچار خواب آلودگی روزانه نمی‌شوید و اگر 3 باشد، شانس خواب آلودگی شما بالا است.
در آخر به شما امتیاز کلی خواب آلودگی داده می‌شود. امتیاز 10 و بالاتر از آن نشان دهنده خواب آلودگی بیش از حد در طول روز است و نیازمند پیگیری و درمان پرخوابی است.
تقسیم بندی هایپرسومنیا یا پرخوابی
هایپرسومنیا در زیردسته اختلالات هایپرسومنولنس قرار می‌گیرد که ناشی از اختلال در سیستم عصبی مرکزی و مغز است. اختلالات این دسته شامل منگی و خواب آلودگی در طول روز می‌شود. اختلالات 8 گانه هایپرسومنولنس شامل موارد زیر می‌شود:
- تبلیغات -
- هایپرسومنیای ایدیوپتیک (پرخوابی ناشناخته)
- سندرم کلاین لوین (سندرم زیبای خفته)
- نارکولوپسی نوع یک و دو
- پرخوابی ناشی از بیماری
- پرخوابی ناشی از دارو یا مواد
- سندرم خواب ناکافی
- پرخوابی ناشی از اختلال روانی
پرخوابی یا هایپرسومنیای اولیه شامل موارد زیر می‌شود:
- نارکولپسی نوع یک و دو
- سندرم کلاین لوین
- هایپرسومنیای ایدیوپتیک
- پرخوابی ثانویه رایج‌تر از پرخوابی اولیه است
- پرخوابی ثانویه به شرایط دیگری مانند موارد زیر ربط دارد
- پرخوابی ناشی از بیماری
- پرخوابی ناشی از مصرف داروها و مواد
- پرخوابی ناشی از اختلالات روانی
- پرخوابی ناشی از سندرم خواب ناکافی (خواب کمتر از 7 تا 9ساعت در شبانه روز)
تشخیص پرخوابی یا هایپرسومنیا
رایج‌ترین روش تشخیصی پرخوابی یا هایپرسومنیا و تمیز دادن آن با نارکولوپسی و بی خوابی ناشناخته یا هایپرسومنیای ایدیوپتیک، مراجعه به کلینیک خواب و انجام تست خواب یا همان پلی سومنوگرام است که شامل چند الکترود برای رصد امواج مغزی، ضربان قلب، پالس آکسی متر(اکسیژن سنج خون)، الگوهای تنفسی و فعالیت ماهیچه‌های پا می‌شود.
اگر نتایج پلی سومنوگرام بعد از یک شب خوابیدن در کلینیک خواب منفی باشد، نشان می‌دهد که هیچ اختلال تنفسی مرتبط با خواب یا خروپفی که نشان دهنده پرخوابی باشد رصد نشده است و متخصص خواب برای تشخیص پرخوابی، تست خواب آلودگی روزانه یا MSLT را تجویز می‌کند.
تست تشخیص خواب آلودگی طول روز یا MSLT، توسط تکنسین خواب آموزش دیده و با بررسی فعالیت امواج مغزی و ضربان قلب با بررسی مراحل مختلف در طول روز انجام می‌شود. به طوری که از بیمار با دادن 5 فرصت،خواسته می‌شود که در بازه‌های دو ساعته با چراغ روشن در طول روز بخوابد. هر فرصت 20 دقیه طول می‌کشد. تکنسین خواب با ثبت زمان به خواب رفتن بیمار و ورود یا عدم ورود بیمار به مرحله خواب رم REM گزارش دقیقی از خواب تهیه می‌کند.
دوره‌های خواب رم REM در تست خواب آلودگی، تشخیص درستی از پرخوابی می‌دهد. علاوه بر این شخص بیمار هم باید با ثبت وقایع در طول خواب و خواب آلودگی در طول روز و دادن شرح حال دقیق از سابقه بیماری‌هایش به پزشک خواب خود در تشخیص پرخوابی هایپرسومنیا کمک کند.
اختلال پرخوابی و راهکارهای درمان آن
درمان پرخوابی بسته به نوع هایپرسومنیا دارد. برای کسانی که پرخوابی نوع اول، مانند نارکولوپسی یا حمله خواب دارند 3 نوع درمان دارویی پرخوابی وجود دارد که شامل داروهای محرک، غیرمحرک و اکسی بایت می‌شود. داروهای محرک برای درمان پرخوابی مانند قرص آدرال و ریتالین است.
داروهای غیرمحرک برای درمان پرخوابی شامل مدافینیل و ارمودافینیل (نوویجیل) می‌شود و کمک می‌کند که در طول روز هوشیار بمانید و ساختار شیمیایی آن با محرک‌های سنتی متفاوت است. سدیم اکسی بایت باعث عمیق‌تر شدن خواب و همچنین خواب آلودگی در طول روز می‌شود.
داروهای شیمیایی دیگر برای درمان پرخوابی شامل داروهای ضدافسردگی یا بازدارنده‌های مونوآمین اکسیداز هستند. این داروها با شکستن سراتونین، (پیام‌رسان عصبی مسئول بیداری) عمل کرده و از پرخوابی جلوگیری می کنند. برای درمان پرخوابی ممکن است پزشک شما برایتان داروهای بیماری پارکینسون یا بیماری تحلیل عضلانی تجویز کند تا علائم پرخوابی را در شما کاهش دهد.
کسانی که برایشان وقفه تنفسی در خواب یا همان آپنه انسدادی تشخیص داده می‌شود نیز دستگاه سی پپ (CPAP)، بی پپ (BiPAP) یا دستگاه تهویه در خواب (ASV) می‌تواند به کاهش خواب آلودگی در طول روز کمک کند.
با تغییرات رفتاری در سبک زندگی، مانند دقت بیشتر در رعایت بهداشت خواب و پرهیز از استفاده از داروهای محرک و داروهایی که سطح هوشیاری را بالا می‌برند نیز می‌توان تا حدی مانع پرخوابی شد. با رفتار درمانی شناختی نیز می‌توان علائم پرخوابی را کاهش دهد. پس با مشورت با متخصص خواب و احتمالا با ترکیبی از این روش‌ها از شر پرخوابی خلاص شوید.
