حمله خواب یا نارکولپسی چیست؟ + علائم، تشخیص و درمان

اگر شب ‌هاخوابتان کافی است ولی وسط روز ناگهان بدنتان شل می‌شود، دوست دارید سریع بخوابید و حتی دچار توهم می‌شوید یا انگار کسی شما را هیپنوتیزم کرده است، ممکن است گرفتار اختلال حمله خواب یا نارکولپسی شده باشید. اگر می‌خواهید بیشتر راجع به این اختلال خواب مرموز بدانید، پیژامه را دنبال کنید.

حمله خواب یا نارکولپسی نوعی اختلال خواب از خانواده هایپرسومنیا است، میلی مقاومت ناپذیر به خوابیدن در روز! افرادی که حمله خواب دارند ممکن است با اینکه شب‌ها کافی می خوابند و صبح سر حال هستند ولی ناگهان در طول روز خوابشان ببرد و نتوانند در مقابل این میل شدید مقاومت کنند.

حمله خواب نوع یک یا نارکولپسی با کاتاپلکسی (هیپنوتیزم)، زمانی رخ می‌دهد که فرد ناگهان درروز احساس می‌کند عضلاتش بی‌حال شده است و شدیدا تمایل به خواب پیدا می‌کند، بدنش ضعف می‌کند و ممکن است توهم هم ببیند و درست چیزی شبیه هیپنوتیزم شدن وسط روز است.

حمله خواب نوع دو یا نارکولوپسی بدون کاتاپلکسی (هیپنوتیزم)، همان خواب آلودگی شدید طول روز را دارد ولی دیگر با شل شدگی ناگهانی عضلات همراه نیست.

حمله خواب نوع اول و دوم به دلیل بیماری خاص دیگری رخ نمی‌دهد. حمله خواب نوع دوم ناشی از آسیب به هیپاتالاموس است که در درون مغز جای گرفته است.

حمله خواب یا نارکولپسی چیست؟

نارکولپسی نوعی اختلال خواب است که با خواب آلودگی شدید روزانه و حملات غیرقابل کنترل خواب در طول روز همراه است. این علائم اگر بیشتر از سه ماه طول کشیده باشند، تشخیص نارکولپسی داده می‌شود. سن شایع حمله خواب بین ۱۵ تا ۳۵ سال است. افراد مبتلا به حمله خواب، معمولا در زمانها و مکان های نامناسب ناگهان خوابشان می برد.

حملات خواب ممکن است هر لحظه و در هر مکانی برای بیمار رخ دهد و مقاومت کردن در برابر این حملات خواب بی فایده است. ممکن است این حملات به دفعات در طول روز رخ دهد. علت ابتلا به این بیماری کاملا شناخته شده نیست. سابقه خانوادگی ازعلائم افزایش دهنده خطر ابتلا به نارکولپسی است. آسیب های ناشی از وقوع حمله ناگهانی خواب در طی فعالیت های پرخطر از عوارض احتمالی نارکولپسی است.

اگر به حمله خواب مبتلا هستید، بهتر است بدانید که شما در مرحله خواب رم REM دچار مشکل می‌شوید. خواب منقطع، توهم واضح یا مبهم و فلج خواب یا بختک از دیگر عوارض حمله خواب نارکولپسی به حساب می‌آید. کسانی که نارکولپسی دارند به دلیل این اختلال عصبی در طول روز برای انجام کارهای روزانه‌شان مثل رانندگی و درس خواندن شدیداً دچار مشکل می‌شوند و ممکن است ناگهان تصادف کنند یا جلوی دوستان و همکارانشان خوابشان ببرد.

حمله خواب چقدر شایع است؟

نارکولپسی یا حمله خواب بیماری شایعی محسوب نمی‌شود. به طور مثال در امریکا حدود 200 هزار نفر به آن مبتلا هستند. حمله خواب در زنان و مردان به یک اندازه رخ می‌دهد و بیشتر در کودکی و ابتدای جوانی بروز می‌کند. سن 7 تا 25 سال محتمل‌ترین زمان ابتلا به اختلال نارکولپسی یا همان حمله خواب است.

علائم حمله خواب یا نارکولپسی چیست؟

• خستگی مفرط در طول روز
  احساس نیاز شدید به خوابیدن وسط روز با وجود خواب کافی شب و عدم توانایی مقابل با خواب آلودگی در روز از نشانه‌های بیماری نارکولوپسی یا حمله خواب است.
• هیپنوتیزم شدن
  بعضی کسانی که نارکولپسی دارند، ناگهان بعد از احساس شادمانی،ترس، عصبانیت و هیجان احساس شل شدگی و کرخت شدگی عضلات پیدا می‌کنند. حمله خواب روی طیفی از نارکولپسی خفیف تا حاد قرار دارد، به طوری که مبتلایان از بی‌حسی بعضی عضلات گرفته تا بی‌حس شدن ناگهانی کل بدن را ممکن است تجربه کنند. هیپنوتیزم شدن در طول روز، شبیه فلج خواب یا همان بختک یا قفل شدن عضلات در خواب رم REM است.
• حمله خواب
  افرادی که نارکولپسی دارند ممکن است به طور لحظه‌ای، از چند ثانیه تا چند دقیقه دچار حمله خواب شوند به طوری که ناگهان در طول روز خوابشان ببرد و نتوانند در مقابلش مقاومت کنند.
• توهم
  کسانی که نارکولپسی دارند ممکن است در طول روز دچار توهم شوند، انگار که دارند خواب می‌بینند، تصاویری ترسناک و شدیدی که احتمالاً تمام حواس انسان را درگیر این احساس خواهد کرد.
• فلج خواب
  افرادی که نارکولپسی دارند ممکن است قبل از اینکه از خواب بیدار شوند دچار فلج خواب یا همان بختک شوند. احساس می‌کنند کسی رویشان نشسته و نمی‌گذارد تکان بخورند و حتی می‌خواهد خفه‌شان کند.
• خواب منقطع
  مبتلایان به نارکولپسی ممکن است شب‌ها هم خواب راحتی نداشته باشند، دائماً از خواب بپرند و شب بیداری به سرشان بزند. پریدن از خواب ممکن است به دلیل حرکت پا در خواب، وقفه تنفسی در خواب و یا ابتلا به اینسومنیا یا بی‌خوابی مفرط نیز باشد.
• رفتار اتوماتیک
  این افراد امکان دارد همین طور که در حال انجام کارهای روزانه شان هستند، مثلا در حین آشپزی، رانندگی یا کار ناگهان بدون اینکه حتی متوجه شوند برای چند ثانیه خوابشان ببرد و بعد از آن هم درست یادشان نماند که چه اتفاقی رخ داده است.

چه چیزی باعث نارکولپسی یا حمله خواب می‌شود؟

نارکولپسی یک اختلال عصبی محسوب می‌شود که به دلیل ناهنجاری‌های شیمیایی در مغز به وجود می‌آید. عموما سطح هیپوکرتین در مبتلایان نارکولپسی پایین است، یعنی همان ماده‌ای که سطح بیداری و هوشیاری شما را بالا می‌برد. کسانی که نارکولوپسی نوع اول یا حمله خواب همراه با هیپنوتیزم در روز دارند، عموماً کمبود هیپوکرتین دارند.

کمبود هیپوکرتین یا اورکسین چه خطراتی دارد؟

سلول‌های عصبی کم برای تولید هیپوکرتین، تنظیم خواب و بیداری را به هم می‌زند و روی اشتها تاثیر می‌گذارد. افرادی که نارکولوپسی دارند، احتمالاً نورون‌های مغزی‌شان که مسئول تولید هیپوکرتین است از بی رفته یا وجود ندارد.

• اختلال پادتن‌ها
  محققان بر این باورند که نارکولپسی می‌توانند به دلیل اختلال پادتن ها در دستگاه ایمنی باشد، به طوری که سیستم ایمنی بدن به اشتباه هیپوکرتین لازم برای بدن را از بین می‌برد و موجب خواب در روز می‌‌شود.
  سابقه خانوادگی در ابتلا به نارکولپسی بسیار نقش دارد. به طوری که اکثر افرادی که نارکولوپسی دارند، آن را از  یکی از اعضای خانواده نزدیکشان به ارث برده‌اند. حذف ژن نارکولوپسی در آزمایش ژنتیکی روی سگ‌ها نشان داده است که بیماری نارکولوپسی شدیداً به وراثت وابسته است.

• جراحت مغزی
  در مواردی نادر که هیپوتالاموس آسیب ببیند، فرد ممکن است دچار بی‌نظمی در خواب و یا نارکوپسی شود. تومور مغزی یا ضایعات مغزی هم می‌تواند در ابتلا به نارکولوپسی نقش داشته باشد.

تشخیص نارکولپسی چگونه است؟

عموماً برای تشخیص نارکولوپسی از بیمار خواسته می‌شود تا دفترچه‌ای تهیه کند تا وقایعی که در خواب و طی روز در این رابطه برایش رخ می‌دهد را تا چند هفته دقیقاً ثبت کند.

مرحله بعد در تشخیص نارکولوپسی، استفاده از ابزارهای تشخیص حمله خواب است. با استفاده از پلی سومنوگرام یا رصد یک شب تا صبح خواب بیمار، پزشکان می‌توانند با بررسی وضعیت قلب، مغز و ریه‌ها در خواب، نارکولوپسی را تشخیص دهند. در تست خواب با بررسی روی خواب رم REM ، ویژگی‌های نوعی حمله خواب بیمار مشخص خواهد شد. افراد عادی بعد از 15 دقیقه وارد خواب رم (عمیق ترین مرحله خواب) می‌شوند اما مبتلایان به نارکولوپسی بعد از یک تا یک ساعت و نیم به مرحله خواب رم REM  می‌رسند.

تست خواب آلودگی در طول روز (MSLT) ، با بررسی چرت زدن طول روز، میزان احتمال بیماری به نارکولوپسی را به دست می‌آورد.
تست‌های آزمایشگاهی با بررسی مایع نخاعی می‌توانند میزان هیپوکرتین را اندازه‌گیری کنند. پایین بودن میزان هیپوکرتین نشان دهنده بیماری نارکولوپسی است.

درمان نارکولپسی چیست؟

نارکولوپسی یک بیماری مزمن است که در طول زندگی همراه شماست و با اینکه نارکولپسی درمان خاصی ندارد، با روش‌هایی می‌توان آن را کنترل کرد. به مرور زمان ممکن است علائم نارکولوپسی تشدید یا کم شود. درمان‌ دارویی حمله خواب شامل داروهای محرک، داروهای ضد افسردگی ومسکن‌ها است.

داروهایی که باعث افزایش سطح هوشیاری می‌شود، می‌توانند جلوی خستگی شدید و ناگهانی طول روز را بگیرند و علائم اولیه بیماری حمله خواب را بهبود ببخشند. رایج‌ترین داروی محرک برای درمان حمله خواب دکستروامفتامین، پمولین متامفتامین و متیل فنیدات (ریتالین) است که داروهای محرک سیستم عصبی هستند.

درمان دیگر نارکولپسی مدافینیل است که با افزایش سطح بیداری و هوشیاری و عوارض کمتر نسبت به سایر محرک‌ها با نظر متخصص ممکن است تجویز شود.

داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک و اس اس آر آی SSRI نیز ممکن است برای درمان حمله خواب توصیه شود. این داروها عوارض کمتری دارند و برای درمان نارکولپسی سدیم اکسی بایت که مسکنی قوی است، نیز گاهاً ممکن است تجویز شود، این داروها خواب شب را سنگین تر می‌کند تا فرد در طول روز کمتر دچار حمله خواب و خواب آلودگی ناگهانی شود.

درمان دارویی نارکولپسی برای بعضی بیماران ممکن است جواب ندهد. متخصصین در این شرایط بیماران نارکولپسی را با تغییر دادن در سبک زندگی‌شان تا حد ممکن درمان می ‌کنند. این تغییرات رفتاری برای کاهش علائم نارکولپسی شامل موارد زیر است:

• توصیه می‌شود بیماران مبتلا به حمله خواب در روزی چند بار چرت کوتاه بزنند.
• برنامه خواب بیماران مبتلا به حمله خواب باید خیلی تنظیم باشد و شب‌ها نباید دیر بخوابند و سر ساعات مشخصی بیدار شوند.
• اگر به حمله خواب مبتلا هستید، قبل از خواب شام سنگین نخورید.