تاثیرات بنزودیازپین ها در درمان بی خوابی، عوارض جانبی، اعتیاد و ترک آن
بنزودیازپین ها در درمان بی خوابی و ایجاد آرامش در افراد، کاربرد بسیاری دارند. آگونیست های گیرنده بنزودیازپین ها گروهی از داروها هستند که فعالیت های سیستم عصبی مرکزی بدن (CNS) را کاهش می دهند. از آنها به عنوان آرامش بخش استفاده می شود و در اغلب موارد قبل از انجام اقدامات پزشکی مانند آندوسکوپی یا در دندانپزشکی به کار می روند.
گاهی اوقات از بنزودیازپین ها برای از بین بردن علائم مرتبط به اضطراب و در داروهای ضدافسردگی استفاده می شوند. بنزودیازپپین ها یا BzRA اثرات گابا را تقویت می کنند اما تاثیر مستقیمی در سایر انتقال دهنده های عصبی ندارند.
قبل از بنزودیازپین هاف از باربیترات در درمان استفاده می شد که خطرات زیادی هم داشت. BzRA های اولیه هم خیلی بی نقص نبودند و نیاز به زمان طولانی داشتند تا بی خوابی را درمان کنند و باعث شوند فرد بی خواب به خواب رود و علاوه بر این باعث ایستایی خواب یا sleep inertia می شدند.
ایستایی خواب به این معنی است که فرد بعد از بیدار شدن احساس گیجی دارد و قادر به درست راه رفتن نیست و در این مرحله فعالیت ها و کارکردهای بدن به شدت کاهش می یابد. انواع جدید این دارو با نیمه عمر کوتاه تولید شده اند که تاثیرات مخرب کمتری دارند و با عنوان triazolem و midazolam شناخته می شوند.
انواع بنزودیازپین
تمازپام (به انگلیسی temazepam ): نوعی از بنزودیازپین است که عمدتا به عنوhن قرص خواب آور استفاده می شود. این دارو در دهه ۱۹۸۰ به طور گسترده ای برای درمان بی خوابی تجویز شد اما در حال حاضر با تولید داروهای Z-drugs به ندرت تجویز می شود. داروهای Z ، خواب آورهای غیر بنزودیازپینی هستند و شامل zolpidem ، zaleplon و … می شوند. تمازپام با نام تجاری Restoril فروخته می شود و مشابه سایر بنزودیازپین ها تاثیراتی مانند کاهش اضطراب، آرامش عضلانی و گاهی فراموشی دارد.
نیمه عمر تمازپام تقریبا ۱۰ ساعت است البته بستگی به سن فرد مصرف کننده و نوع واکنش او نیز دارد. نیمه عمر ۱۰ ساعت این دارو برای درمان بی خوابی و نگهداری بیمار در خواب بسیار مناسب است. این دارو نباید بیشتر از چند هفته مصرف شود در غیر این صرت ممکن است باعث اعتیاد مصرف کننده به تمازپام شود. داروهای Z وابستگی کمتری در بیمار نسبت به این دارو ایجاد می کنند.
لورمتازپام (به انگلیسی Lormetazepam ): با فرمول شیمیایی C16H12Cl2N2O2 نوع دیگری از بنزودیازپینی است که برای درمان بی خوابی استفاده می شود. البته این دارو را نمی توانید در داروخانه های کشور آمریکا پیدا کنید و دسترسی به آن برای عموم آزاد نیست. شواهد علمی نشان داده است این دارو نسبت به دیگر داروهای موجود در بازار اثر خیلی کمتری بر بی خوابی دارد.
لوپازولام ( به انگلیسی Loparzolam): که با نام های تجاری Dormonoct یا Havlane به فروش می رسد و برای درمان بی خوابی شدید مورد استفاده قرار می گیرد. این دارو خیلی قدرتمند است و برای بیشتر کسانی که صرفا اختلال در خواب دارند مناسب نیست. مهم ترین نقطه ضعف این دارو نیمه عمر طولانی ان است که باعث می شود بیمار پس از مصرف آن در طول روز دچار خواب آلودگی شود یا هنگام بیدار شدن از خواب دچار مشکل شود. علاوه بر این لوپازولام سایر عوارض بنزودیازپین ها را هم دارد و نباید در طولانی مدت مصرف شود.
فلورازپام (به انگلیسی Flurazepam) : که با نام تجاری Dalmane (دالمان) به فروش می رسد یکی دیگر از داروهای بنزودیازپینی است که زمانی برای درمان بی خوابی مورد استفاده قرار می گرفت اما در حال حاضر به دلیل نیمه عمر طولانی آن و تاثیری که در آرامش روزانه بیمار دارد استفاده از آن توصیه نمی شود. نیمه عمر طولانی به این معنی است که ممکن است بیمار هیچ بهبودی را در شب اول حس نکند اما تاثیرات آن را در شب دوم یا سوم حس خواهد کرد.
آلپرازولام (به انگلیسی Alprazolam) : برای درمان اضطراب ، اختلال پانیک (نوعی اضطراب تشدید یافته)، افسردگی و سندروم پیش از قاعدگی استفاده می شود. کارخانه تولید کننده Pfizer در ایالات متحده این دارو را با نام تجاری زاناکس Xanax تولید می کند. از آلپرازولام به ندرت برای درمان بی خوابی استفاده می شود و شایع ترین عوارض آن خواب آلودگی و سرگیجه است.
کلونازپام (به انگلیسی Clonazepam) : در کلاس بنزودیازپین های خیلی قوی قرار می گیرد. اگرچه اثرات آرامش بخش آن در مقایسه با داروهای مشابه قدرت کمتری دارد.از این دارو معمولا برای درمان صرع، اختلالات اضطرابی ، سندروم پای بی قرار، سندروم خستگی مزمن و حملات پانیک استفاده می شود. همچنین از کلونازپام برای اصلاح برخی از اثرات داروهای ضد روان پریشی که برای درمان اسکیزوفرنی به کار گرفته می شوند، استفاده می شود.
مصرف کنندگان این دارو تجربیاتی شبیه به خواب آلودگی، اختلال در شناخت، اختلال در تعادل و سرگیجه را تجربه داشته اند و تقریبا ۳۰ درصد از بیمارانی که طولانی مدت این دارو را استفاده کردند به دوز پایینی از آن اعتیاد پیدا می کنند. کلونازپام با نام تجاری Klonopin که توسط شرکت Roche تولید میشود در ایالت متحده به فروش می رسد.
دیازپام (به انگلیسی Diazepam) : از معروف ترین داروهای این گروه است که در آمریکا با نام تجاری والیوم شناخته می شود. این دارو برای طیف گسترده ای از شرایط متفاوت استفاده می شودو در لیست داروهای اساسی سازمان بهداشت جهانی به عنوان داروی نامگذاری شده است.
اگرچه دیازپام برای درمان اضطراب، حملات پانیک و بی خوابی کوتاه مدت توصیه شده است اما بسیاری از کاربردهای آن مثل استفاده در ترک مخدر و الکل، تشنج، مانیا (نوعی شیدایی) و … اصطلاحا خارج از برچسب یا off label است. از عوارض جانبی این دارو می توان به اختلال در حرکت، فراموشی پیش گستر و افسردگی اشاره کرد.
والیوم یکی از شناخته شده ترین داروهای قرن بیستم است و بیشترین داروی تجویز شده در ایالت متحده بین سال های ۱۹۶۹ و ۱۹۸۰ بوده است. تعداد ۲.۳ میلیارد قرص والیوم در سال ۱۹۷۸ تجویز شد.